اهمیت، اصول و روش های آموزش سواد دیجیتال به کودکان و نوجوانان

با پیشرفت فناوری در طول سال‌ها، ما اکنون در دنیایی زندگی می‌کنیم که توسط رایانه‌ها و ابزارها غنی و سرشار شده است. تسلط فناوری در زندگی روزمره ما اهمیت سواد دیجیتال را نه تنها برای بزرگسالان بلکه برای کودکان نیز برجسته می کند. دنیای دیجیتال مزایای بسیار زیادی را برای همه اقشار جامعه ارائه می دهد، با این حال، بدون استفاده و درک صحیح از فناوری، دنیای دیجیتال می تواند به نوعی طاقت فرسا و حتی خطرناک باشد. آموزش مهارت های سواد دیجیتال به کودکان بسیار مهم است. کودکان باید بتوانند فناوری مورد استفاده خود را درک کنند تا بتوانند به طور ایمن و موثر از آن استفاده کنند. سواد دیجیتال فقط به دانستن نحوه گرفتن سلفی یا به روز رسانی فیس بوک نیست. سواد دیجیتال به معنای درک فناوری و استفاده مناسب از آن است.

 

سواد دیجیتال چیست و چرا اهمیت دارد؟

همه ما می دانیم که سواد سنتی یعنی چه. سواد توانایی خواندن و نوشتن است. اما در دنیای دیجیتال امروزی، باسواد بودن دیگر کافی نیست. برای کودکان نیز مهم است که سواد دیجیتالی داشته باشند.

سواد دیجیتال به معنای توانایی درک و استفاده از فناوری است. این به توانایی یافتن، استفاده و ایجاد اطلاعات آنلاین به روشی سودمند و مفید مربوط می شود. سواد دیجیتال همچنین به معنای شناخت محدودیت های فناوری و درک خطرات و اقدامات احتیاطی است که استفاده از فناوری نیاز دارد. با سواد کامپیوتری متفاوت است. مطمئناً، توانایی استفاده از رایانه بخشی از آن است. اما سواد دیجیتال عمیق تر از استفاده ساده از رایانه است.

نمونه های سواد دیجیتال

• ایمنی اینترنت
• ردپای دیجیتال
• زورگویی سایبری
• رعایت اخلاق در استفاده از منابع آنلاین (عدم سرقت ادبی)

کودکان با درک سواد دیجیتال از مزیت بزرگی در زندگی خود برخوردار خواهند شد. در دنیای امروز که همه چیز در آن به یکدیگر متصل هستند، بچه ها از کودکی و سنین پایین مهارت های دیجیتال را یاد می گیرند. بسیاری از این مهارت های فنی بعدها در کلاس درس و یا هنگام کار ضروری هستند.

تقریباً هر صنعتی که بچه‌ها با شروع کارشان وارد آن می‌شوند، به نوعی به سواد دیجیتالی نیاز دارند. از طرف دیگر با توجه به اینکه اکنون در بیشتر مدارس ارائه پروژه‌ها و تکالیف به صورت آنلاین انجام می شود، از کودکان انتظار می‌رود که مهارت‌های اساسی مانند تایپ کردن یک نامه یا سند، تحقیق با استفاده از موتور جستجو، ارسال ایمیل و همچنین امکان استفاده ایمن از اینترنت را داشته باشند.

بدین ترتیب اکنون بیش از هر زمان دیگری، یک برنامه درسی برای آموزش سواد دیجیتال ضروری است. چرا که ما جایی با مشکل مواجه می شویم که از فناوری بدون درک دقیق هدف آن استفاده کنیم. بچه‌هایی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند باید بدانند که این پلتفرم ها چگونه کار می‌کند، چه کسی می‌تواند پست ها و دیگر فعالیت های آنها را ببیند، و چه ردپای دیجیتالی را پشت سر خود باقی می‌گذارند.

4 اصل سواد دیجیتال

در سواد دیجیتال 4 اصل اصلی وجود دارد که درک آنها برای همه مهم است. این 4 اصل عبارت هستند از:

• درک مطلب: اصل اول درک مطلب است و به توانایی خوانندگان رسانه دیجیتال برای درک محتوای آن اشاره دارد.
• وابستگی متقابل: امروزه جهان در یک حالت به هم پیوسته وجود دارد. مصرف رسانه های دیجیتال اکنون بخشی از زندگی روزمره ما شده است. اصطلاح وابستگی متقابل دیجیتال نشان دهنده نحوه ارتباط یک فرم رسانه با فرم های رسانه های دیگر است. گسترش دستگاه های دیجیتال، مصرف محتوا از رسانه های مختلف را آسان تر کرده است.
• عوامل اجتماعی: در کلام رسانه های اجتماعی، عوامل اجتماعی مختلفی وجود دارند که می توانند بر نحوه درک پیام ها در دنیای دیجیتال تأثیر بگذارند. درک این عوامل اجتماعی کلید درک موفقیت انواع خاصی از رسانه ها است.
• مدیریت محتوای دیجیتال: هر کسی که یک عکس را  در صفحه شبکه Pinterest خود پین یا ذخیره کرده باشد، مفهوم مدیریت دیجیتال را درک می کند. منظور از مدیریت محتوای دیجیتال (Curation) یافتن، سازماندهی و ذخیره محتوای رسانه های دیجیتال در جایی بیرون از آن اشاره دارد که دسترسی و استفاده از این اطلاعات را در آینده آسان تر می کند.

 

نکات سریع برای تشویق کودکان به کسب سواد دیجیتال در کلاس درس و در خانه

با کودکان در مورد معنای سواد دیجیتال در کلاس صحبت کنید

صحبت در مورد معنای سواد دیجیتال و چرایی اهمیت آن به بچه ها درک ساده ای از دنیای دیجیتال می دهد. می‌توانید با صحبت در مورد اینکه اوضاع در گذشته چگونه بوده و آینده ما چگونه پیش می‌رود، شروع کنید. اینکه ما در دنیای دیجیتال زندگی می کنیم، و این روزها قادر به هدایت فناوری هستیم، بخش مهمی از صحبت های کلاسی می تواند باشد.

با سوال از دانش آموزان شروع کنید که چگونه از فناوری در کلاس درس یا برای یادگیری استفاده می کنند. از آنها بخواهید که مثال هایی از نحوه یادگیری خود با فناوری بیاورند. چه استفاده ای از برنامه‌های خاص، لپ تاب یا نوت‌بوک‌های آنلاین، آموزش‌های یوتیوب یا موارد دیگر، دارند و در واقع می توانند بیان کنند که چگونه با استفاده از فناوری بیشتر و بیشتر یاد می‌گیرند.

با همه اهمیت جایگاه فناوری بسیار مهم است که کودکان بدانند که فناوری جایگزین یادگیری نمی شود، و تنها آن را به سادگی تقویت می کند. کودکان باید بدانند که یادگیری حتی بدون تکنولوژی هم برایشان امکان پذیر است و همینطور صرف بودن همه اطلاعات در اینترنت و شبکه های مختلف مجازی نباید از یادگیری مسایل غافل شوند و درک مسایل را دست کم بگیرند.

با بچه ها در مورد دنیای دیجیتال و امنیت اینترنت صحبت کنید

به کودکان باید آموزش داده شود که اینترنت چگونه کار می کند و چگونه از آن به درستی به نفع خود استفاده کنند. آن‌ها باید اصول ناوبری و جستجو در اینترنت و همچنین ارزیابی صحت اطلاعاتی که آنلاین پیدا می‌کنند را بدانند. بسیار مهم است که کودکان بدانند هر چیزی را که آنلاین پیدا می کنند، لزوما صحیح نیست. اخبار و اطلاعات جعلی در همه جا وجود دارد، بنابراین هنگام استفاده از اطلاعات یافت شده در اینترنت، واقعاً باید آنها را ارزیابی کنند تا از واقعی بودن آن اطمینان داشته باشند.

Google یک برنامه درسی عالی برای بچه ها با عنوان « اینترنت عالی باشید (Be Internet Awesome) » ایجاد کرده است. در این برنامه درسی، گوگل به آموزش 5 زمینه مهم برای کاربران اینترنت، به ویژه کودکان می پردازند:

• با دقت به اشتراک بگذارید (Be Internet Smart)
• گرفتار محتوای جعلی نشوید (Be Internet Alert)
• اسرار خود را ایمن کنید (Be Internet Strong)
• مهربان بودن خوب است (Be Internet Kind)
• وقتی در مورد چیزی شک دارید، درباره آن صحبت کنید (Be Internet Brave)

Google همچنین یک برنامه درسی با عنوان Be Internet Awesome برای معلمان و همچنین یک بازی تعاملی برای آموزش اصول ایمنی اینترنت به کودکان به نام Interland ارائه می دهد. اینها همگی منابع بسیار خوبی برای ارائه سواد دیجیتال در کلاس درس هستند.

با آنها حتما در مورد آزار و اذیت اینترنتی صحبت کنید

اگرچه سواد دیجیتال مزایای زیادی دارد، اما چیزهای زیادی نیز وجود دارد که باید از آنها آگاه باشید زیرا فناوری این روزها بخشی از زندگی فرزند شما محسوب می شود. از همین رو درک چالش های ممکن و بالقوه ای که آنها را تهدید می کند، بسیار مهم است.

متأسفانه آزار و اذیت سایبری رویدادی است که بیشتر مورد توجه کودکان و نوجوانان است. کودکان به ویژه در برابر آزار و اذیت سایبری آسیب پذیرتر هستند زیرا ممکن است به طور کامل محدودیت های اینترنت را تشخیص ندهند.

وب سایت Connect Safely مجموعه ای از نکات و ترفندها را برای والدین و دانش آموزان در رابطه با آزار سایبری ارائه می دهد. نکاتی مانند صحبت با یک بزرگسال، توجه به شواهد و اجتناب از تلافی آنلاین از جمله نکات آموزشی در این سایت است که می توانید از محتوا و مطالب عالی آنها به شکل رایگان استفاده نمایید.

هنگام آموزش برای ایجاد مهارت های دیجیتالی در کودکان، استفاده از محصولات دیجیتال ضروری است. اگرچه ممکن است احساس کنیم نیاز به حذف فناوری از کلاس درس داریم، پذیرش فناوری با تمرکز بر مسئولیت احتمالاً منجر به استفاده مسئولانه‌تر از فناوری در هنگام بزرگسالی خواهد شد.

همانطور که به فرزندان خود شنا کردن یا دوچرخه سواری را آموزش می دهید، باید به آنها یاد دهیم که چگونه از ابزارهای دیجیتالی خود به درستی استفاده کنند. بسیاری از بچه‌ها به تنهایی مهارت‌های مبتنی بر رایانه و برنامه‌های موجود در تلفن همراه را یاد می‌گیرند، اما والدین و معلمان باید از این برنامه‌ها همراه با بچه‌هایشان استفاده کنند تا خود نیز بتوانند بفهمند که این برنامه ها و اپلیکیشن ها چه کاری می‌کنند و به بچه‌ها در آموزش روش استفاده درست و اهداف این برنامه‌ها کمک کنند.

راه های زیادی وجود دارد که معلمان می توانند فناوری را در کلاس درس خود وارد و با آن ادغام کنند. برای مثال می توان از برنامه هایی که بچه ها هر روز از آنها استفاده می کنند در کلاس هم استفاده کرد. برای مثال می توان برای پایان هر درس یک توییت کلاسی ارسال کرد. با این کار کودکان به چالش کشیده می شوند تا آنچه را که آموخته اند در 140 کاراکتر خلاصه و در توییتر ارسال کنند. از فیس تایم یا اسکایپینگ با کارشناسان گرفته تا ارائه محتوای کلاس درس از طریق یوتیوب، باید این 25 روش آسان برای استفاده از فناوری در کلاس را بررسی کنید.

درس ها را دیجیتال کنید

ایجاد و ارائه درس ها در فضای مجازی که باعث می شود در آن کودکان مجبور به استفاده از این محصولات دیجیتالی شوند، می تواند به تشویق تفکر دیجیتال کمک کند.

یک مثال عالی برای این کار گرفتن عکس است. استفاده از دوربین برای گرفتن عکس، سپس آموزش نحوه انتقال عکس ها به کامپیوتر و ذخیره آنها در یک پوشه، سپس ویرایش آن عکس با کمک برنامه های مربوطه و در نهایت چاپ و یا ارسال آن عکس از طریق ایمیل یا دیگر برنامه های ارتباطی مانند مسنجرها می تواند یک فعالیت بسیار فرح بخش و آموزنده باشد.

محدودیت های فناوری را تنظیم کنید

یکی از راه‌های تشویق به گفتگو در مورد استفاده از محصولات دیجیتال و درک اهمیت تعیین محدودیت‌ها، در نظر گرفتن محصولی مانند Circle دیزنی یا اکو آمازون و دیگر دستیاران مجازی است. این دستگاه ها به شکل بسیار جالبی به ارائه خدمت می پردازند. برای مثال Circle دیزنی به کنترل و نظارت بر استفاده از اینترنت خانواده شما کمک می کند. با استفاده از برنامه و دستگاه پلاگین می‌توانید میزان استفاده هر یک از اعضای خانواده از اینترنت و زمان سپری کردن زمان خود را کنترل کنید. می‌توانید محدودیت‌هایی تعیین کنید و اینترنت را برای برخی از اعضای خانواده زمانی که از محدودیت روزانه خود فراتر رفته‌اند متوقف کنید. چنین محصولی برای هر خانواده ای ضروری است!

ما در دنیای دیجیتال زندگی می کنیم که بچه ها باید مهارت های سواد دیجیتال داشته باشند

با توجه به روند حرکت و توسعه جهان به سمت فناوری های نوین، اهمیت کسب سواد دیجیتال با گذشت زمان اهمیت بیشتری پیدا می کند. بجای ترسیدن از دنیای آنلاین، باید به آن به عنوان یک فرصت عالی برای بچه های امروزی توجه کرد که می تواند زندگی را از جهات بسیاری در طول زندگی آسان تر کند.

والدین و معلمان باید از همان ابتدا سواد دیجیتال را در خانه و کلاس درس و مدرسه تشویق کنند تا بتوانند این مهارت مهم و ضروری را در کودکان و نوجوانان ایجاد کنند و از همان ابتدا پایه محکمی برای ساختن بنای زندگی آنها بر روی فناوری ایجاد کنند.

سوالات متداول در مورد سواد دیجیتال

در ادامه سوالات متداول و معمول در مورد سواد دیجیتال و پاسخ های مربوطه را جهت درک بهتر موضوع با هم مرور می کنیم: